Một trong những phương pháp học tập hiệu quả hiện đang được nhiều sinh viên, học sinh áp dụng là học bằng sơ đồ tư duy (SĐTD).

Ba bước tạo sơ đồ

Theo hướng dẫn của nhóm Lửa Xanh, sinh viên Trường ĐH Y Dược TP.HCM, thì chỉ cần bút và giấy là có thể lập một sơ đồ thông thường gồm ba bước.

Thứ nhất, vẽ chủ đề chính ở trung tâm tờ giấy với hình ảnh và màu sắc nổi bật, bổ sung thêm từ ngữ nếu chủ đề không rõ ràng. Tiếp theo, từ chủ đề trung tâm vẽ các nhánh, mỗi nhánh biểu thị cho một nội dung. Sau cùng, vẽ thêm các nhánh nhỏ, tương đương với từng ý và chi tiết hỗ trợ trong tiêu đề phụ. Những từ khóa dù tiêu đề chính hay phụ cũng nên viết in hoa để dễ nhìn, dễ nhớ. Nếu bài học có ít nội dung (ít các nhánh) nên vẽ các nhánh ấy tỏa khắp bốn góc của tờ giấy vì đây là cách phóng đại hình ảnh tốt nhất, giúp người học nắm bắt ngay các ý chính.

Các nhánh chính phải tô màu nhằm phân biệt các ý. Tùy theo ý nghĩa của từ khóa mà chọn màu phù hợp. Chẳng hạn với từ khóa là “ánh sáng” thì dùng màu vàng để biểu thị cho ánh sáng mặt trời, từ khóa là “rừng” dùng màu xanh lá cây. Thông qua màu sắc, người học sẽ liên tưởng ngay đến nội dung từ khóa nhưng cũng đừng quá lạm dụng màu sắc vì dễ gây nhầm lẫn.

Sinh viên có thể dùng phần mềm FreeMind 0.8.1 (Phiên bản ổn định) và FreeMind 0.9.0 Beta 19 (phiên bản mới thử nghiệm) để vẽ trên máy vi tính.

Học sinh Trường THPT Marie Curie (TP.HCM) cùng vẽ SĐTD khi ôn tập - Ảnh T.Vân

Bốn mốc thời gian ôn luyện

Thời gian ôn luyện lý tưởng như sau: 10 phút, 1 ngày, 1 tuần và 1 tháng sau khi vẽ. Các bước ôn luyện như sau: Nhìn qua sơ đồ, không đọc nội dung mà ước chừng thời gian để có thể ghi lại hết các nét và từ khóa. Chỉnh đồng hồ báo thức đúng thời lượng rồi bắt đầu học bài bằng việc ghi lại từng nhánh sơ đồ. Đối chiếu bài làm với bản chính. Có thể trong lần đầu sẽ thiếu sót một vài từ khóa, một vài nhánh, hãy nhìn kỹ những từ khóa đó để chắc chắn sẽ không quên trong lần ôn tiếp theo.

Nguyễn Duy Minh, sinh viên khoa Ngữ văn Anh Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn TP.HCM, thông tin: “Một ngày số lượng từ mới bắt buộc mình phải nhớ là rất nhiều. Nhờ SĐTD, mình đã nhớ lâu hơn, hệ thống nhanh các dạng của từ, giúp mình có sự so sánh, cân nhắc việc dùng từ mang lại hiệu quả cho việc học. Sơ đồ cũng giúp người vẽ thêm yêu thích môn học”. Ngoài ra, Minh cho rằng SĐTD trông sẽ dễ nhìn hơn nếu từ khóa được viết rõ ràng. Để học nhanh và ghi nhớ tốt, Minh khuyên nên chọn loại bút có nét thanh nhỏ, dễ nhìn, màu mực đừng quá đậm. Không nhất thiết phải dùng giấy to thì mới thể hiện các nhánh được rõ ràng. Giấy tập học sinh có những đường kẻ giúp canh được vị trí của các nhánh vì vậy càng dễ vẽ hơn. Ngoài ra cũng dễ dàng bảo quản và mang theo lên trường ôn bài. Nếu khéo léo có thể tóm tắt một bài học dài 3, 4 trang trên một trang giấy học trò.

Thầy Phan Minh Chánh, Hiệu trưởng Trường THPT Chơn Thành (tỉnh Bình Phước) là người đã ứng dụng SĐTD vào giảng dạy bộ môn vật lý đồng thời tạo website cá nhân để hướng dẫn cho học sinh ứng dụng phương pháp trên, chia sẻ: “Một SĐTD lý tưởng không nên chỉ lưu lại những ý chính mà còn có thể kèm thêm các bảng dữ liệu, đồ thị và các loại biểu đồ khác nếu cần thiết”. Thầy nêu kinh nghiệm: “Cách ghi chép trong sơ đồ hiệu quả là hãy nghĩ trước khi viết, viết ngắn gọn và có tổ chức, viết lại theo ý của mình, nên chừa khoảng trống để có thể bổ sung ý sau này”.

Nguồn gốc của sơ đồ tư duy

Cha đẻ của phương pháp Mind map (Sơ đồ tư duy giản đồ ý) là giáo sư Tony Buzan, người Anh. Ông hiện là tác giả của 92 đầu sách, được dịch ra trên 30 thứ tiếng, xuất bản trên 125 quốc gia. Theo triết lý của Tony Buzan thì sơ đồ tư duy được hiểu là một cách mở ra sức mạnh tư duy, tạo ra những đột phá trong suy nghĩ. Buzan nghiên cứu chuyên sâu về bộ não, trí nhớ, tìm ra quy luật khi xây dựng sơ đồ gồm nhiều nhánh, giúp bộ não ghi chép các sự kiện một cách hệ thống. Sơ đồ tư duy giúp luyện tập trí não. Ở Việt Nam, hiện đã có 2 quyển sách dịch từ công trình của ông được xuất bản là Sơ đồ tư duy và Sử dụng trí não của bạn.

(Nguồn: Kenhtuyensinh.vn)