Cả đời tâm huyết, trăn trở với sự nghiệp giáo dục, ông giáo già “đánh liều” bán cả gia tài ở thành phố đưa gia đình về quê thành lập trường THPT ở miền sơn cước. Rồi ông mạnh dạn áp dụng những phương pháp giáo dục “lạ” cho ngôi trường.

Sinh ra ở và lớn lên ở huyện miền núi Hương Sơn (Hà Tĩnh), từ nhỏ cậu học trò nghèo Nguyễn Lê Đắc đã tỏ rõ sự thông minh vượt trội, ham học hỏi. Lớn lên với mong muốn có thêm cái chữ, mở mang hiểu biết cậu đã lăn lội ngược xuôi khắp trong Nam ngoài Bắc để tìm tòi học hỏi, trau dồi kiến thức.

Trong những năm khói lửa của hai cuộc trường kỳ kháng chiến, là một người lính tiên phong cần mẫn diệt “giặc dốt”, ông đã tình nguyện đi dạy học ở các lớp thời kỳ kháng chiến. Đã không biết bao nhiêu thế hệ học sinh (HS) được người thầy ấy cần mẫn "đưa đò" để biết đến mặt con chữ, để hiều được điều những trang sách nói trong những căn hầm chật chội, trong những mái nhà tranh lợp vội làm lớp học dã chiến…

Nhận thấy ông là một người tâm huyết với sự nghiệp trồng người, ngành giáo dục tỉnh Nghệ Tĩnh lúc bấy giờ đã quyết định cử ông ra học tập nâng cao chuyên môn tại trường Đại học Tổng hợp Hà Nội (cũ). Ngay sau khi tốt nghiệp, với kiến thức chuyên môn sâu rộng, ông được giữ lại làm giảng viên chuyên ngành Tâm lý học của trường.

Đến năm 1974, do một số lý do đặc biệt ông xin chuyển về công tác tại trường ĐH Sư phạm Vinh (nay là ĐH Vinh). Với kiến thức chuyên môn  sâu rộng, khả năng truyền đạt tốt, lại có kinh nghiệm giảng dạy, ông nhanh chóng khẳng định được vị trí của mình ở ngôi trường mới và trở thành một giảng viên có tiếng thời bấy giờ.

Sau 10 năm công tác, phấn đấu tại Trường ĐH Sư phạm Vinh, ông Đắc đã bảo vệ thành công luận án tiến sỹ chuyên ngành Tâm lý học và trở thành một cán bộ cốt cán của ngành giáo dục Nghệ Tĩnh. Nhưng ông vẫn luôn trăn trở, không ngừng tìm tòi nghiên cứu hoàn thiện phương pháp giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo ở từng giờ lên lớp.

Trong một lần về thăm quê, ông Đắc băn khoăn với thực trạng giáo dục của quê nhà. Còn rất nhiều HS mong muốn được đến lớp, được đến trường nhưng do điều kiện cơ sở vật chất của địa phương lúc bấy giờ còn có hạn nên không thể đáp ứng được. Chính vì vậy còn rất nhiều HS sau khi học xong cấp 2 phải nghỉ học ở nhà.

Đúng lúc này lãnh đạo địa phương lại bất ngờ gợi ý, đề nghị ông thành lập một trường THPT dân lập trên địa bàn. Như được “gãi đúng chỗ ngứa”, ông Đắc bừng tỉnh. Với tâm huyết, mong mỏi được đóng góp xây dựng cho quê hương, tròn một năm sau ngày nhận được lời gợi ý bất ngờ đó, ông Đắc khiến lãnh đạo địa phương phải “tròn xoe mắt” với bản đề án thành lập ngôi trường THPT dân lập mang tên vị bác sĩ nổi tiếng Nguyễn Khắc Viện. Và ông đã chuẩn bị mọi thứ cần và đủ để công cuộc xây dựng trường.

Bán nhà thành phố để... lên núi lập trường

Trong một thời gian ngắn, ông Đắc đã chuẩn bị mọi thứ sẵn sàng để khai sinh ngôi trường. Nhưng do kinh phí hỗ trợ của Nhà nước ít, nên việc lo đủ số tiền khổng lồ để xây dựng sở vật chất mua sắm trang thiết bị là hết sức khó khăn.

Trăn trở, trằn trọc lo lắng nghĩ tới thực trạng giáo dục của huyện nhà lúc bấy giờ, ông càng quyết tâm hiện thực hóa ngôi trường trong mơ của mình cho kỳ được. “Khi đó tôi về bàn với vợ con, hay nó cách khác là “xui” vợ bán căn nhà ở thành phố rồi chuyển cả gia đình lên đây ở trong trường, lấy số tiền đó để đầu tư vào cơ sở vật chất của trường… Phải mất nhiều thời gian lắm, tôi mới “xúi” được bà ấy bán nhà lấy tiền xây trường đó”, ở cái tuổi xế chiều, thầy Đắc móm mém cười tâm sự.

Tất cả cơ ngơi của mình ở thành phố, ông đã bán sạch, dồn hết tiền vào thêm kinh phí xây dựng trường. Vậy là vấn đề kinh phí tạm thời được giải quyết.

Không ít người lúc bấy giờ gọi ông là lão “gàn” dở, vì chẳng ai lại bán nhà mình đang ở để đi xây trường học bao giờ, rồi họ tự khẳng định với nhau rằng ông sẽ thất bại, cái “ngông cuồng” của ông sẽ phải trả giá.

Trường học tách riêng nam - nữ, tiết học kéo dài 90 phút

Vượt qua những khó khăn ban đầu với sự hỗ trợ quan tâm của ngành giáo dục địa phương, hiệu trưởng Nguyễn Lê Đắc đã mạnh dạn áp dụng những phương pháp và nguyên tắc giáo dục chưa từng có tiền lệ để đưa vào ngôi trường của mình.

Những phương pháp “lạ” được thầy Đắc áp dụng trong cách giáo dục của mình nhận được nhiều phản ứng trái chiều khác nhau. Nhưng theo ghi nhận thì luồng ý kiến tán thành vẫn chiếm tỉ lệ đa số.

Khi chúng tôi hỏi một số HS đang theo học tại trường thì tỉ lệ HS đồng ý với phương pháp tách riêng HS nam và nữ của thầy Đắc là khoảng 65%, 25% không đồng ý, số còn lại không có ý kiến gì. Phần HS đồng ý chủ yếu là các HS nữ.

Và thực tế cũng đã chứng minh cho những phương pháp đó đã mang lại một số hiệu quả nhất định. Khi nhìn nhận chất lượng đầu vào của đại đa số các em HS khi vào học tại các trường dân lập phần đa đều là những em có học lực kém, hoặc không tốt lắm… nhưng tỉ lệ HS đỗ tốt nghiệp ở trường luôn chiếm tỉ lệ cao so với các trường công lập đóng trên địa bàn có chất lượng HS đầu vào cao hơn.